Szkaplerz Karmelitański
Szkaplerz Karmelitański
Szkaplerz Najśw. Maryi Panny z Góry Karmel - zewnętrzny znak macierzyńskiej miłości Maryi do człowieka oraz synowskiego przyjęcia tej miłości przez człowieka.
Sam szkaplerz w niektórych zakonach stanowił część stroju zakonnego. Pierwotnie był wierzchnią szatą, którą zakonnicy przywdziewali na habit w czasie wykonywania codziennych prac ręcznych. Może on mieć różne formy: duży prostokątny kawałek tkaniny wkładany na habit zakonny, dwa małe kawałki materiału połączone tasiemkami lub medalik przedstawiający Matkę Bożą z Jezusem. Noszą go zakonnicy lub osoby świeckie na znak pełnego oddania Najśw. Maryi Pannie.
Z biegiem czasu stał się skarbem całego Kościoła, znakiem szczególnej opieki czy wybrania przez Matkę Bożą, podjęcia Chrystusowego wezwania do dźwigania krzyża oraz znakiem nadziei na uniknięcie kary piekielnej i osiągnięcia wiecznego zbawienia.
Historia Szkaplerza
Jak podaje tradycja, 16 lipca 1251 r. Matka Boża, wskazując św. Szymonowi szkaplerz, powiedziała:
Przyjmij, najmilszy synu, Szkaplerz Twego Zakonu, jako znak mego braterstwa, przywilej dla ciebie i wszystkich karmelitów. Kto w nim umrze, nie zazna ognia piekielnego".
W 1322 r. papież Jan XXII ogłosił Bullę Sabbati. Powołuje się w niej na własną wizję Matki Bożej, w której Maryja zapewnia, że kto umrze w Szkaplerzu karmelitańskim, zostanie w pierwszą sobotę po śmierci uwolniony z czyśćca. Jest to tzw. przywilej sobotni. Mimo że sama bulla jest prawdopodobnie falsyfikatem, powstałym na Sycylii w latach 1422-1430, to jednak Stolica Apostolska wielokrotnie potwierdziła przywileje szkaplerzne i prawdziwość obietnic Maryi, a Szkaplerz zaliczyła do sakramentaliów. 12 VIII 1530 r. papież Klemens VII bullą Ex Clementi zatwierdził nabożeństwo szkaplerzne i ustanowił dzień 16 lipca jako wspomnienie Matki Bożej z Góry Karmel. W 1726 r. wspomnienie rozciągnięto na cały Kościół.
Kościół zatwierdzając nabożeństwo szkaplerzne i zalecając je, przywiązał do niego odpusty, a tym samym zatwierdził i pozwolił na wiarę w niebiańskie pochodzenie szkaplerza, jednocześnie też potwierdził jego treść jako zgodną z depozytem Objawienia Bożego.
Począwszy od przełomu XIII i XIV w. szkaplerz karmelitański zaczął szybko rozpowszechniać sie po całym świecie, stając się powszechną formą pobożności maryjnej. Nabożeństwo szkaplerzne rozpowszechniały zakładane przy klasztorach karmelitańskich bractwa szkaplerzne i sodalicje karmelitańskie. Szkaplerz zdobił piersi nie tylko prostego ludu, ale i szlachty, hetmanów, królów, biskupów i papieży. Ceniła go w sposób szczególny i nazywała "suknią Najśw. Dziewicy" św. Teresa od Jezusa - reformatorka Karmelu.
W Polsce nabożeństwo szkaplerzne zaczęło się rozwijać od XIV w., wraz z przybyciem karmelitów. Duży wpływ na rozwój miało to, że podobnie jak współcześni władcy europejscy, także polscy królowie nosili szkaplerze. Według tradycyjnych przekazów członkami bractwa byli królowa Jadwiga i król Władysław Jagiełło. W księgach bractw krakowskich zachowały się wpisy Władysława IV i Jana III Sobieskiego. Szkaplerz nosili również królowie Jan Kazimierz i Michał Korybut Wiśniowiecki.
Do rozwoju i pogłębienia nabożeństwa szkaplerznego przyczynił się papież Pius XII. Z okazji 700-lecia szkaplerza karmelitańskiego (1251-1951), 11 II 1950 r. wystosował list apostolski, słusznie nazwany Magna charta nabożeństwa szkaplerznego. Stwierdził w nim: "Z pewnością nikomu nie jest tajnym, jak wiele przyczynia się miłość ku Najśw. Maryi Pannie do ożywienia katolickiej wiary i poprawy obyczajów, szczególnie dzięki tym formom nabożeństwa, które zdają się posiadać wyższą ponad inne moc oświecania umysłów niebieską nauką i zapalania dusz do doskonalenia chrześcijańskiego życia. Najpierw należy do nich zaliczyć nabożeństwo szkaplerza karmelitańskiego, które przez swoją prostotę, stosując się do pojęcia każdego człowieka, rozpowszechniło się bardzo szeroko wśród wiernych chrześcijan, przynosząc zbawienne owoce [...]. Bez wątpienia szkaplerz jest niejako miniaturową szatą maryjną (habitem), znakiem i gwarancją opieki Bożej Rodzicielki".
Rok Jubileuszowy 750-lecia Szkaplerza świętego, który przeżywany był w całym Kościele, stał się wielką manifestacją kultu Matki Bożej Szkaplerznej i nabożeństwa szkaplerznego. Ogólnopolskie obchody tego jubileuszu odbyły się 21 lipca 2001 r. w sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej w Czernej, gromadząc pod przewodnictwem kard. Franciszka Macharskiego 14 biskupów, ponad stu kapłanów, liczne osoby konsekrowane i wielu wiernych świeckich. Spotkanie to stało się dobrą okazją do przeprowadzenia wśród Ludu Bożego katechezy szkaplerznej w duchu posoborowej teologii sakramentaliów i wytycznych Urzędu Nauczycielskiego. W Liście św. Jana Pawła II na Rok Maryjny Karmelitański 2001 zatytułowanym Szkaplerz znakiem przymierza z Maryją do generałów karmelitańskich, papież wyraził swoją wdzięczność za ustanowienie roku 2001 w zakonie karmelitańskim jako Roku Maryjnego, ukazując rolę Matki Bożej w ekonomii zbawienia. Ojciec Święty wezwał wszystkich do kontemplacji doświadczeń wiary i miłości Najśw. Maryi Panny. Jednocześnie też za Piusem XII stwierdził, iż "głębokie życie maryjne, które wyraża się w ufnej modlitwie, w pełnym zachwytu uwielbieniu i pilnym naśladowaniu, prowadzi do zrozumienia, że najbardziej autentyczną formą nabożeństwa do Najśw. Maryi Panny, wyrażającej się w skromnym znaku szkaplerza, jest poświęcenie się Jej Niepokalanemu Sercu". Wypowiadając się nt. oddawania czci Matce Bożej Szkaplerznej Ojciec Święty przypomniał, że "nabożeństwo do Niej nie może ograniczyć się tylko do modlitw i hołdów składanych Jej przy określonych okazjach, ale powinno stanowić habit, czyli nadanie stałego kierunku chrześcijańskiemu postępowaniu, opartemu na modlitwie i życiu wewnętrznym poprzez częste przystępowanie do sakramentów i konkretne uczynki miłosierne co do ciała i co do duszy".
Materialny wymiar Szkaplerza
Szkaplerz karmelitański ma być wykonany z sukna wełnianego, koloru brązowego. Na jednej części ma być wizerunek Matki Bożej Szkaplerznej, a na drugiej - wizerunek Najśw. Serca Pana Jezusa. Na prośbę misjonarzy z Afryki, papież św. Pius X dekretem Świętego Oficjum (16 XII 1910) zgodził się i zaaprobował, by w miejsce Szkaplerza sukiennego można było nosić metalowy medalik z podobnymi wizerunkami (medalik szkaplerzny). Należy go nosić tak, by jego jedna część spadała na plecy, a druga na piersi. Szkaplerz lub medalik powinny być noszone w sposób jak najdogodniejszy.
Duchowy wymiar Szkaplerza
Szkaplerz to znak duchowej więzi z Matką Bożą, znak Jej szczególnej adopcji, czyli uznania nas za swoje dzieci. Przez Szkaplerz stajemy się Jej własnością w sposób szczególny i wyjątkowy.
Bogate dziedzictwo maryjne Karmelu z biegiem czasu, dzięki rozpowszechnieniu się nabożeństwa szkaplerza świętego, stało się skarbem całego Kościoła. Dzięki swej prostocie, antropologicznej wartości oraz odniesieniu do Maryi w życiu Kościoła i ludzkości to nabożeństwo tak głęboko i szeroko przejęło się wśród Ludu Bożego, że znalazło swój wyraz w kalendarzu liturgicznym Kościoła powszechnego we wspomnieniu 16 lipca.
W znaku szkaplerza zawiera się sugestywna synteza Maryjnej duchowości, która ożywia pobożność ludzi wierzących, pobudzając ich wrażliwość na pełną miłości obecność Maryi Panny w ich życiu. Szkaplerz w istocie jest habitem. Ten, kto go przyjmuje, zostaje włączony lub stworzony w mniej lub więcej ścisłym stopniu z Zakonem Karmelu, poświęconym służbie Matki Najświętszej dla dobra całego Kościoła. Ten, kto przywdziewa szkaplerz, zostaje wprowadzony do ziemi Karmelu, aby spożywać jej owoce i jej zasoby, oraz doświadczać słodkiej i macierzyńskiej obecności Maryi w codziennym trudzie, by wewnętrznie się przyoblekać w Jezusa Chrystusa i ukazywać Jego życie w samym sobie dla dobra Kościoła i całej ludzkości
Jan Paweł II, Rzym, 25 III 2001
Papież św. Jan Paweł II, mówiąc o Szkaplerzu, ukazał najbardziej istotne elementy maryjnej duchowości:
- Najśw. Maryja Panna opiekuje się swoimi dziećmi - i to nie tylko na drogach doczesnego życia, ale także w chwili przejścia do życia wiecznego ("teraz i w godzinę śmierci naszej").
- Duchowość Maryjna nie może być zredukowana tylko do pobożności, do modlitw i czci oddawanej Jej przy określonych okazjach. Duchowość Maryjna to jak noszenie habitu, czyli stałe ukierunkowanie chrześcijańskiego życia, opartego na modlitwie i życiu wewnętrznym, podtrzymywanym i rozwijanym przez częste przystępowanie do sakramentów świętych i konkretne uczynki miłosierne co do ciała i co do duszy, w komunii z Maryją, wyrażającą się przez naśladowanie Jej miłości i służby Bogu jako pokornej Służebnicy Pańskiej.
W takim ujęciu, Szkaplerz staje się znakiem przymierza z Maryją, w którym Maryja zapewnia nam opiekę na drodze do zbawienia, a my przyjmujemy "dar, jaki na krzyżu Jezus uczynił Janowi, a przez niego nam wszystkim, ze swojej Matki, oraz przypomina o powierzeniu umiłowanego apostoła i nas Tej, którą ustanowił naszą Matką duchową" (św. Jan Paweł II).
W ten sposób, pouczając nas o właściwym rozumieniu duchowości maryjnej oraz o właściwym praktykowaniu nabożeństw maryjnych, pośrednio broni nas od powierzchowności w życiu duchowym.
Szkaplerz kieruje myśl i serce ku Maryi; jest jakby nieustanną modlitwą, ponieważ symbolizuje (wyraża na zewnętrz to, czym winno być duchowe wnętrze noszących Szkaplerz) stałą pamięć o Maryi i nieustanne zwracanie się do Niej. Ten, kto nosi Szkaplerz, powinien mieć serce całkowicie poświęcone Maryi, a przez Jej pośrednictwo samemu Bogu. Maryja bowiem nie szuka swojej chwały, lecz zawsze kieruje ku Ojcu Niebieskiemu przez Chrystusa: "Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie" (J 2,5).
Przywileje szkaplerza karmelitańskiego
1. Kto umrze odziany w Szkaplerz, nie zostanie potępiony.
2. Noszący Szkaplerz, jako czciciel Matki Bożej, zapewnia sobie Jej opiekę, co do duszy i ciała, w tym życiu i szczególną pomoc w godzinie śmierci.
3. Każdy, kto pobożnie nosi Szkaplerz i zachowuje czystość według stanu, zostanie wybawiony z czyśćca w pierwszą sobotę po swojej śmierci.
4. Ci, którzy należą do Bractwa Szkaplerznego, są duchowo złączeni z zakonem karmelitańskim i mają udział w jego dobrach duchowych za życia ziemskiego i po śmierci, a więc we Mszach św., Komuniach św., umartwieniach, modlitwach, postach itp.
Obowiązki należących do Bractwa Szkaplerznego
1. Przyjąć szkaplerz karmelitański z rąk kapłana.
2. Wpisać się do księgi Bractwa Szkaplerznego.
3. W dzień i w nocy nosić na sobie Szkaplerz.
4. Odmawiać codziennie modlitwę, wyznaczoną w dniu przyjęcia do Bractwa (zazwyczaj jest to modlitwa: Pod Twoją obronę...).
5. Naśladować cnoty Najśw. Maryi Panny i szerzyć Jej cześć.
Praktyki zalecane członkom Bractwa Szkaplerznego
1. Przez nieskazitelne życie stawać się godnymi macierzyńskiej miłości Królowej Karmelu.
2. Przynajmniej raz w miesiącu, a zwłaszcza z okazji świąt maryjnych, przystępować do sakramentu pojednania i Komunii świętej.
3. Przy nadarzającej się okazji nawiedzać kościół i modlić się do Matki Bożej.
4. W trzecią niedzielę miesiąca brać udział w procesji szkaplerznej w kościele karmelitańskim (jeśli to możliwe) i szerzyć nabożeństwo szkaplerzne.
5. Co pewien czas praktykować dobrowolne wyrzeczenie (małe umartwienie).
6. Wzywać opieki Maryi aktami strzelistymi, np. "Królowo Szkaplerza Świętego, weź mnie pod płaszcz Twej opieki";
7. Interesować się zakonem karmelitańskim: jego historią, rozwojem i obecną działalnością. Wspomagać go modlitwą, jałmużną, zjednywać mu przyjaciół oraz dobre i święte powołania kapłańskie i zakonne.
Szkaplerz - warunki, przywileje i łaski
Warunki przyjęcia i noszenia.
Szkaplerz może poświęcić i nałożyć każdy kapłan karmelitański lub kapłan diecezjalny i zakonny, byleby uczynił to zgodnie z zatwierdzoną przez Kościół formułą. Przyjmującemu ten sam kapłan powinien poświęcić i nałożyć Szkaplerz.
W dzień przyjęcia Szkaplerza nie ma nikt obowiązku przystępować do sakramentów świętych, ale jest to bardzo zalecane. Pierwszy Szkaplerz musi być wykonany z sukna. Potem może zostać zastąpiony medalikiem szkaplerznym. Raz dokonanego obrzędu przyjęcia Szkaplerza z rąk kapłana nie trzeba powtarzać. Zniszczony (stary) Szkaplerz należy spalić, a nabyć nowy i nałożyć go sobie samemu. Podobnie czyni się w przypadku zaprzestania noszenia, o ile jego przyczyną nie była wzgarda (wtedy należałoby przyjąć Szkaplerz ponownie). Można zdjąć z siebie Szkaplerz, biorąc kąpiel itp. Jeżeli ktoś zgubi Szkaplerz lub nie nosi przez krótki czas, nie traci przywileju noszenia. Jeżeli ktoś nie nosi szkaplerza przez długi czas, radzi mu się przyjąć go ponownie.
Istnieje zwyczaj ponawiania swego oddania się Maryi każdego roku, w rocznicę przyjęcia Szkaplerza. Zwyczaj ten nie ma określonej formy. Najczęściej wyraża go nawiedzenie kościoła, podziękowanie Maryi za łaskę przyjęcia Jej znaku oraz ponowienie w sercu aktu zawierzenia się Jej.
Przywileje i łaski.
Za życia.
Szkaplerz karmelitański gwarantuje szczególną opiekę Najświętszej Maryi Panny w trudnych sytuacjach i niebezpieczeństwach doczesnego życia.
Należący do Bractwa Szkaplerznego przynależą do rodziny karmelitańskiej i mają udział we wszystkich dobrach duchowych całego zakonu karmelitańskiego (m.in.: Msze święte, Komunie święte, modlitwy wspólnotowe i indywidualne, posty, wyrzeczenia, dobre uczynki, czy braterstwo duchowe).
W godzinę śmierci.
W znaku Szkaplerza Maryja obiecała szczęśliwą śmierć i zachowanie od wiecznego potępienia.
Po śmierci.
Noszący Szkaplerz karmelitański wybawieni będą w pierwszą sobotę po śmierci z czyśćca.
Można dostąpić przywileju zachowania od ognia piekielnego, a nie dostąpić przywileju wybawienia z mąk czyśćcowych. By dostąpić pierwszej łaski, wystarczy nosić na sobie Szkaplerz karmelitański ciągle, a szczególnie w godzinę śmierci; by dostąpić drugiej łaski, potrzeba nadto: 1) zachowywać czystość, każdy według swego stanu; 2) odmawiać każdego dnia całe Małe Oficjum o Najświętszej Maryi Pannie (osoby odmawiające brewiarz kapłański nie mają tego obowiązku). Nadzwyczajne przeszkody (choroba, niepełnosprawność itp.) zwalniają od odmawiania Małego Oficjum. Można poprosić spowiednika o zmianę tych obowiązków na inne dobre uczynki, możliwe do wykonania. Kto przestał wypełniać wymienione warunki lub nie dochował czystości stanu, odzyskuje przywilej, gdy podjął na nowo obowiązki lub pozbył się przez pokutę grzechu.
Noszenie Szkaplerza, bez dobrej woli unikania grzechu, szukania woli Bożej i życia w Duchu Świętym na wzór Maryi, nie daje żadnych praw do korzystania z obietnic zbawienia.
Odpusty Szkaplerza karmelitańskiego.
Uwagi ogólne o odpustach. Przez odpust dostępuje się darowania kar doczesnych (za grzechy już odpuszczone). Odpust może być zupełny - wszystkich kar, lub cząstkowy - niektórych kar. Jednego dnia można dostąpić więcej odpustów zupełnych i cząstkowych, jeżeli się wypełni warunki przepisane (jeden dla siebie, drugi można ofiarować duszom w czyśćcu). Do dostąpienia odpustu zupełnego potrzeba: a) nie mieć przywiązania do żadnego grzechu, nawet powszedniego; b) iść zwykle do spowiedzi (rozgrzeszenie sakramentalne jest niepotrzebne w przypadku, gdy nie utraciło się łaski uświęcającej); c) przyjąć Komunię Świętą (w dniu lub w wigilię dnia odpustowego); d) pomodlić się według intencji Ojca Świętego. Jedna Komunia Święta wystarcza do dostąpienia wszystkich odpustów jednego dnia. Odpust przenosi się z uroczystością przełożoną na inny dzień. Zaleca się, ażeby codziennie rano albo przystępując do sakramentów świętych albo odwiedzając jakiś kościół i modląc się, uczynić ogólną intencję dostąpienia wszystkich odpustów, na jakie się swymi dobrymi uczynkami zasłuży.
Noszący Szkaplerz i należący do bractwa szkaplerznego mogą uzyskać odpust zupełny dla siebie lub dla zmarłych w dzień wpisania do bractwa szkaplerznego i niektóre święta zakonu karmelitańskiego:
- we wspomnienie św. Szymona Stocka (16 maja),
- w uroczystość Najśw. Maryi Panny z Góry Karmel (16 lipca),
- w święto św. proroka Eliasza (20 lipca),
- w święto św. Teresy od Dzieciątka Jezus (1 października),
- w uroczystość św. Teresy od Jezusa (15 października),
- w święto Wszystkich Świętych Zakonu Karmelitańskiego (14 listopada),
- w uroczystość św. Jana od Krzyża (14 grudnia).
Modlitwy
Modlitwa do Matki Bożej Szkaplerznej jest wyrazem głębokiej wiary i szacunku dla Najśw. Maryi Panny, której oddaje się cześć jako Matce Bożej Szkaplerznej.
Modlitwy do Matki Bożej Szkaplerznej wywodzą się z długiej tradycji pobożności maryjnej w Kościele katolickim. Źródeł tych modlitw można szukać w średniowiecznych praktykach zakonu karmelitów, którzy z szacunkiem i miłością zwracali się do Maryi jako do "Siostry" oraz "Matki i Patronki Zakonu". Modlitwy te, mimo że przeszła różne fazy ewolucji, zachowały swój pierwotny cel: oddanie czci Maryi jako Matce Bożej Szkaplerznej.
Cel i znaczenie modlitw do Matki Bożej Szkaplerznej
Głównym celem modlitw do Matki Bożej Szkaplerznej jest prośba o wstawiennictwo i opiekę Najśw. Maryi Panny. Wierni wierzą, że Maryja jako Matka Jezusa i Matka Kościoła posiada specjalną moc wstawienniczą u Boga. Modlitwy te są również wyrazem miłości i zaufania do Maryi, która prowadzi nas do samego Jezusa.
Dla katolików nabożeństwo do Matki Bożej Szkaplerznej ma ogromne znaczenie, nie tylko z powodu jego duchowej treści, ale także ze względu na jego związki z szkaplerzem - symbolem, który noszą jako oznakę swej wiary i oddania Matce Bożej. Jest to forma osobistej pobożności, która ma na celu pogłębienie relacji z Maryją, aby z Nią i przez Nią doskonale uwielbić Jezusa Chrystusa.
Jak każda forma pobożności katolickiej, także i ta jest drogą do pogłębienia naszej relacji z Bogiem przez Maryję, drogą wyjątkową, piękną i bezpieczną, umiłowaną przez samego Boga.
Jak modlić się do Matki Bożej Szkaplerznej?
Istnieje wiele modlitw, których słowami możemy się zwracać do Matki Bożej Szkaplerznej. Oto niektóre z nich, dostępne na stronach MARYJNI.PL:
Zobacz także:
Oprac. MARYJNI.PL
Źródła:
- Bractwo Szkaplerzne - parafia-alberta.eu
- Ks. Andrzej Chilewicz, Rola szkaplerza w duchowości karmelitańskiej w świetle wybranej polskiej literatury teologicznej, praca magisterska KUL.
- "Informator Pielgrzyma" 6/2012.
- Modlitwa do Matki Bożej Szkaplerznej - prośba o miłosierdzie Matki Boskiej Szkaplerznej - blizejboga.pl
- Rodzina Szkaplerzna - szkaplerz.pl
- Szkaplerz karmelitański, czyli Szkaplerz Najświętszej Maryi Panny z góry Karmel - msza.net