Matka Boża Śnieżna (Salus Populi Romani)

Matka Boża Śnieżna, Salus Populi Romani

Matka Boża Różańcowa, Matka Pocieszenia, Zwycięska

5 sierpnia w Kościele katolickim wspomina się Najśw. Maryję Pannę pod tytułem "Śnieżnej", a w liturgii kościelnej obchodzona jest "Rocznica poświęcenia rzymskiej bazyliki Najśw. Maryi Panny" jako wspomnienie dowolne. Początkowo rocznica poświęcenia była obchodzona tylko w samej bazylice, jednak z czasem kolejni papieże rozszerzyli je najpierw na teren Rzymu, a potem już na cały Kościół. Tak zostało do dzisiaj, mimo że papież Benedykt XIV zamierzał je znieść.

Co roku w dniu wspomnienia, na zakończenie Mszy św., z kopuły kaplicy Matki Bożej spada deszcz płatków białych róż.

Jaka jest historia Maryjnego tytułu "Śnieżna"? Dlaczego ta rzymska świątynia została nazwana bazyliką "Matki Bożej Większej"? Skąd się wziął zwyczaj zrzucania z kopuły kaplicy płatków róż? Dlaczego obraz, który znajduje się obecnie w kaplicy w bazylice Matki Bożej Większej, został nazywany Salus Populi Romani, czyli "Ocalenie Ludu Rzymskiego"?

Historia

By odpowiedzieć na te pytania, musimy sięgnąć do pewnej legendy, rozpowszechnionej w końcu XIII w., która opowiada o wydarzeniach, które miały miejsce w IV w.

W owym czasie w Wiecznym Mieście mieszkali patrycjusz Jan j jego żona. Chociaż bardzo zamożni, nie mieli jednak potomstwa, dlatego postanowili uczynić spadkobierczynią ich majątku Matkę Najświętszą. Za radą samego papieża Liberiusza (352-366), modlili się o jakiś znak, aby mogli poznać, jaka jest wola Najświętszej Dziewicy, dotycząca przekazanej Jej posiadłości.

W nocy z 4 na 5 sierpnia 352 r. oboje małżonkowie mieli sen, w którym Matka Boża prosiła o wybudowanie kościoła ku Jej czci w miejscu, które im wskaże. Małżonkowie odczytali ten sen jako wyraz woli swej Spadkobierczyni.

Tej nocy, a więc w czasie, gdy w Rzymie bywają największe upały, zaczął padać śnieg, pokrywając szczyt Wzgórza Eskwilińskiego. Rano zdumione tłumy zebrały się na wzgórzu, by podziwiać to niecodzienne zjawisko, jakim był śnieg lśniący w sierpniowym słońcu. Śnieg padał w określony sposób, ukazując miejsce i zarys przyszłego kościoła.

Na Wzgórze przybył w uroczystej procesji papież Liberiusz, ponieważ i on miał podczas snu widzenie, w którym Matka Boża poleciła mu budowę świątyni ku Jej czci. Zdając sobie sprawę, że śnieg wyznacza dokładną lokalizację kościoła, ludzie obstawili teren, zanim śnieg się roztopił, a ponieważ śnieg uznano za znak, dany im przez Maryję, zaczęli spontanicznie tytułować Ją jako Matkę Bożą Śnieżną.

Bazylika

Budowa kościoła we wskazanym przez Maryję miejscu została ukończona w ciągu dwóch lat i konsekrowana przez papieża Liberiusza, dlatego czasami nazywa się ją Bazyliką Liberiusza (Basilica Liberiana). Od VII w. nazywano ją bazyliką Matki Bożej Większej (Santa Maria Maggiore), aby odróżnić ją od wielu innych kościołów rzymskich poświęconych Matce Bożej. Świątynia, jedna z pierwszych poświęconych Matce Bożej, jest również nazywana bazyliką Matki Bożej Śnieżnej na pamiątkę cudownych opadów śniegu. Należy do czterech tzw. bazylik większych Rzymu, które każdy pielgrzym nawiedzał w Roku Świętym, jeśli pragnął uzyskać odpust zupełny.

Bazylika pierwotnie mierzyła 86,5m dł. i 32m szer. Po Soborze Efeskim, na którym ogłoszono dogmat o Bożym macierzyństwie Najśw. Maryi Panny, papież Sykstus III (432-440) przebudował i upiększył bazylikę. Imponująca fasada powstałą za czasów papieża Eugeniusza III (1145-1153), a pod koniec XIII w. za papieża Mikołaja IV (1288-1292) dobudowano transept i apsydę. Za czasów Grzegorza XI (1370-1378), w 1377 r. wzniesiono najwyższą w Rzymie dzwonnicę liczącą 75m. Za pontyfikatu Klemensa X (1670-1676), w 1673 r. zbudowana została tylnia fasada według projektu Carlo Rainaldiego.

Za pontyfikatu papieża Sykstusa V (1585-1590) w głębi prawej nawy została dobudowana kaplicę, nazwana na cześć papieża "sykstyńską", w której jest przechowywany Najśw. Sakrament. Tam też spoczęły relikwie papieży św. Piusa V i Sykstusa V. W tej kaplicy znajdziemy również relikwie św. Hieronima. Naprzeciw kaplicy znajduje się grobowiec rodziny Berninich, w którym spoczywa wybitny rzeźbiarz i architekt rzymskiego baroku Gian Lorenzo Bernini († 1680).

Za czasów papieża Pawła V (1605-1621) powstała naprzeciw Kaplicy Sykstyńskiej wspaniała Kaplica Matki Bożej Większej (nazywana, od nazwiska papieskiego rodu, Kaplicą Borghese). 27 stycznia 1613 r. został zdjęty z ołtarza głównego i umieszczony w tej kaplicy z łaskami słynący XII-wieczny obraz Matki Bożej Salus Populi Romani ("Obrończyni Ludu Rzymskiego"). W kaplicy tej spoczęły doczesne szczątki papieży: Pawła V i Klemensa VIII.

W latach 1741-43 została wzniesiona fasada frontowa, której twórcą był Ferdinando Fuga. W tym czasie, za pontyfikatu papieża Benedykta XIV (1740-1758) dokonano gruntownej przebudowy wnętrza, które podziwiamy po dzień obecny.

Papież Pius XI, dla uczczenia 1500. rocznicy ogłoszenia dogmatu o Boskim Macierzyństwie Maryi (431-1931), przyczynił się do odnowienia bardzo cennych mozaik, pochodzących nawet z V w. Z tego właśnie okresu są mozaiki umieszczone wzdłuż nawy głównej przedstawiające sceny ze Starego Testamentu. Po lewej stronie widzimy dzieje Abrahama, Izaaka i Jakuba, zaś po prawej Mojżesza i Jozuego. Z połowy V w. pochodzą mozaiki nad łukiem tęczy, które przedstawiają sceny z narodzin i dzieciństwa Jezusa. Na sklepieniu apsydy widnieją mozaiki z lat 1292-95, ukazujące sceny życia Maryi, ich twórcą jest Jacopo Toritti.

Pod głównym ołtarzem bazyliki w kryształowym relikwiarzu, w tzw. Kaplicy Betlejemskiej, umieszczono relikwie żłóbka betlejemskiego - fragment kołyski Chrystusa. Kolebka, po chwilowym zaginięciu pojawiła się w Jerozolimie ok. VII w. Podczas najazdów arabów biskup Jerozolimy przesłał je do Rzymu, na ręce papieża Teodora I (642-649). Pod ołtarzem znajdują się również relikwie św. Mateusza Ewangelisty oraz kilku innych męczenników chrześcijańskich. Kamienie, z których zbudowano tę kaplicę - jak głosi tradycja - przywieźli pielgrzymi, powracający z pielgrzymki do Ziemi Świętej. Stąd często nazywa się to miejsce "Rzymskim Betlejem". W dzień Bożego Narodzenia (25 grudnia) relikwiarz jest w niej uroczyście wynoszony z kaplicy, ukazywany wiernym w niezwykle uroczystej procesji i zanoszony na ołtarz główny bazyliki dla uczczenia i rozważenia Miłości Boga, który stał się Człowiekiem.

Symbolika

Maryjna świątynia z biegiem czasu nabrała wielkiego symbolicznego znaczenia. Śnieżny puch, który spadł z nieba owej sierpniowej nocy, symbolizuje Maryję - czystą jak pierwszy śnieg; jak również są znakiem Jej błogosławieństwa i łask, tak licznych i różnorodnych, jak płatki padającego śniegu.

Nauka mówi nam, że każdy płatek śniegu ma inny kształt i budowę: rozmiar, zarys, strukturę, ornamentykę - wszystkie są nieograniczone, nieskończone w cudownym pięknie, zaskakującej złożoności, doskonałej symetrii, gdy odbywają swój "taniec" z nieba. Są wspaniałym obrazem łask, które Maryja nam wyprasza! Śnieg zmienia oblicze ziemi, zakrywając nawet błoto białym płaszczem. Łaska Boża, udzielona nam przez modlitwę do Maryi, zmienia także oblicze ziemi. Śnieg zatrzymuje ciepło ziemi, chroni roślinność, zapewnia powolne nawilgocenie gleby.
Łaska służy podobnym celom: zachowuje ciepło Bożej miłości w naszych sercach; chroni duszę przed chłodem pokusy i grzechu; daje duszy nowe życie.

Śnieg może być również symbolem ciemności niewiary, ponieważ występuje zazwyczaj w okresie zimowym, kiedy noce są nieraz o wiele dłuższe od dnia. W takich duchowych krainach lodu i śniegu żyją miliony ludzi, którzy nie poznali Maryi i Jej Bożego Syna. Możemy prosić Maryję, aby jak w środku lata sprawiła, że spadły prawdziwe płatki śniegu, tak spuściła na niewierzących łaski Prawdziwej Wiary.

Salus Populi Romani

Nazwa ikony "Ocalenie Ludu Rzymskiego" - nawiązuje do przekonania mieszkańców Wiecznego Miasta, że Matka Boża Śnieżna wiele razy spieszyła im z pomocą. Istniał taki zwyczaj, że - na wzór Arki Przymierza - w czasach klęsk i niebezpieczeństw obnoszono ten obraz po ulicach Rzymu. Tak było za pontyfikatu papieża Grzegorza I Wielkiego (590-604), kiedy Rzym zaatakowała epidemia dżumy. W 1837 r. papież Grzegorz XVI (1830-1846) również niósł obraz w procesji po całym Rzymie, prosząc Matkę Bożą o ustanie epidemii cholery. Podobnie podczas zwycięskiej bitwy morskiej pod Lepanto (7 X 1571) obraz Matki Bożej Śnieżnej był obnoszony po ulicach Rzymu. Przed kopią tego obrazu Matki Bożej modlono się podczas zwycięskiej bitwy nad Turkami pod Chocimiem w 1621 r. Dlatego czasem ten wizerunek określany jest mianem Matki Bożej Zwycięskiej.

Wizerunek ten ma wyraźne cechy bizantyjskie (o czym świadczą litery greckie). Namalowany w VIII w., zaliczany jest do ikon typu Panagia Hodegetria ("Wskazująca Drogę"). Tego rodzaju przedstawienia Matki Bożej, wskazującej drogę do Chrystusa, opierały się na wzorze ikony przypisywanej św. Łukaszowi. Niektórzy uważają, że św. Helena - matka cesarza Konstantyna I Wielkiego, przywiozła z Ziemi Świętej tę Ikonę i tak znalazła się ona w bazylice Chalkoprateia. Stamtąd obraz mogli przywieźć do Rzymu krzyżowcy z rządzonego przez siebie w latach 1204–1261 Konstantynopola.

Czcigodny Wizerunek znajdował się w prywatnej kaplicy papieża Liberiusza, który nakazał przywieźć go do bazyliki na Eskwilinie do publicznego kultu wiernych.

Można powiedzieć, że jest to najczęściej spotykany na świecie wizerunek Maryi. Matka Boża jest ukazana w postawie stojącej, w półpostaci. Maryja trzyma na lewym ramieniu błogosławiące Dzieciątko Jezus i obejmuje je prawą ręką. Dziecię Jezus trzyma księgę Ewangelii w lewej ręce księgę. Matka Boża ma na ręku pierścień, bogaty naszyjnik na szyi z dużym, kosztownym krzyżem. W lewej dłoni trzyma chustę, co jest interpretowane, że Matka Boża tą chustą ociera ludzkie łzy, dlatego Maryję z Santa Maria Maggiore zaczęto także nazywać "Matką Pocieszenia". Obraz jest ozdobiony papieskimi koronami. Rzymski oryginał koronował papież Klemens VIII, następnie Grzegorz XVI i Pius XII.

Kopie rzymskiego wizerunku zyskały popularność począwszy od 1600 r., kiedy to trzeci z kolei generał Towarzystwa Jezusowego, św. Franciszek Borgiasz, jako pierwszy poprosił papieża o pozwolenie na umieszczanie kopii maryjnego wizerunku z Santa Maria Maggiore w pokojach jezuickich domów.

Obraz Matki Bożej Większej stał się prototypem dla wielu innych obrazów Matki Bożej tak dalece, że mamy dzisiaj setki sanktuariów, w których znajdują się kopie tego obrazu. Wiele z nich doczekało się koronacji koronami papieskimi. Często te obrazy umieszczano w kaplicach bractw różańcowych, dlatego też nazywano je obrazami Matki Bożej Różańcowej.

W Polsce, do najbardziej znanych kopii rzymskiego wizerunku należy obraz Matki Bożej Różańcowej w bazylice dominikańskiej w Krakowie. Obraz miał być darem matki dla św. Stanisława Kostki, a święty ów miał przy nim umrzeć. Później zdobił grób tego jezuickiego nowicjusza, by następnie w 1597 r. trafić do rąk biskupa łuckiego Bernarda Maciejowskiego, szkolnego kolegi św. Stanisława Kostki z lat wiedeńskich, który powierzył obraz krakowskim dominikanom.

Płatki białych róż

Na pamiątkę niezwykłych opadów śniegu, co roku, w dniu wspomnienia poświęcenia bazyliki Matki Bożej Większej, 5 sierpnia, Na zakończenie Mszy św. z kopuły Kaplicy Matki Bożej spada deszcz płatków białych róż. Są one również symbolem niezliczonych łask, które spływają na ludzi za wstawiennictwem Maryi. Są też wyrazem wiary ludu Bożego, że za pośrednictwem Maryi możemy wyprosić u Boga wszelkie łaski.

Modlitwa

Miłosierny Boże, odpuść winy nam, swoim sługom, † a ponieważ nasze czyny nie mogą się Tobie podobać, * niech nam wyjedna zbawienie Matka Twojego Syna, Jezusa Chrystusa. Który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, * Bóg, przez wszystkie wieki wieków.

(Mszał Rzymski, Kolekta)

Oprac. MARYJNI.PL

Źródła

• Bazylika Matki Bożej Większej w Rzymie - sanktuaria.maps24.eu
• Bazylika Santa Maria Maggiore - mytravelmybug.pl
• Bazylika Santa Maria Maggiore w Rzymie - liturgia.pl
• Cud ze śniegiem, czyli Matka Boża Śnieżna - misyjne.pl
• Czytelnia: 5 sierpnia - Matka Boża Śnieżna - brewiarz.pl
• Matka Boska Śnieżna - opoka.org.pl
• Our Lady of the Snows - roman-catholic-saints.com
• Our Lady of the Snows - udayton.edu
  Rzym, bazylika Santa Maria Maggiore - zabytkowekoscioly.net