Pani Jasnogórska

Cudowny Obraz Jasnogórski otaczany jest szczególną czcią wiernych, jest szczególnym symbolem opieki Matki Bożej nad Narodem Polskim, znajduje się w klasztorze paulinów na Jasnej Górze, uznawanej za duchową stolicę Polski.

• Ikona
• Legenda
• Jasnogórski klasztor
• Dzieje Ikony
• Obrona Jasnej Góry
• Koronacje
• Śluby Jasnogórskie
• Duchowa stolica Polski

Ikona

Wizerunek (o wymiarach: wys. 121,8, szer. 81,3, maks. grub. 3,5 cm) przedstawia Najśw. Maryję Pannę z Dzieciątkiem Jezus, ułożony na trzech deseczkach lipowych, sklejonych, na które została położona kredowa zaprawa grubości 2-3 mm. Zalicza się go do ikon bizantyjskich określanych jako Hodegetria ("Przewodniczka", "Wskazująca Drogę").

Postać Matki Bożej jest zwrócona do wiernych, a twarz Dzieciątka - w kierunku pielgrzyma, choć nie zatrzymuje na nim wzroku. Obydwa oblicza łączy wyraz zamyślenia, jakby pewnej nieobecności i powagi. Na prawym policzku Matki Bożej widnieją dwie równolegle rysy, przecięte trzecią na linii nosa. Na szyi widać sześć cięć, z których dwa są widoczne dość wyraźnie. Nad czołem Maryi jest umieszczona 6-ramienna gwiazda. Prawa ręka Bogarodzicy spoczywa na piersi, wskazując na Syna. Niebieskogranatowa suknia i tego samego koloru maforion Matki Bożej ozdobione są złocistymi liliami andegaweńskimi.

Dzieciątko, przyodziane w sukienkę koloru karminowego, z rękawami szczelnie zapiętymi u dłoni - podobnie jak u Maryi - ułożone jest na Jej lewym ramieniu; w lewej ręce trzyma księgę, prawą - unosi ku górze w charakterystycznym geście nauczyciela, władcy lub błogosławieństwa, wskazując jednocześnie na swoją Matkę. Jezus jest przyodziany w sukienkę koloru karminowego, bogato złoconą ozdobami.

Wizerunek jest namalowany na tle koloru niebiesko-zielonego, który przechodzi w odcień morskiej fali. Dominującym elementem ikony są złocone nimby wokół głów Maryi i Jezusa. Zlewają się one w jedną kompozycję, stanowiąc charakterystyczny detal, kontrastujący z ciemną karnacją twarzy świętych postaci. Stąd Matka Boża bywa nazywana Czarną Madonną. Ciemna twarz Madonny Częstochowskiej kontrastuje ze złotymi koronami i przebogatymi, mieniącymi się klejnotami sukienkami.

W Liber Beneficiorum Jan Długosz (1415-1480) zanotował:

Obraz Maryi Najchwalebniejszej i Najdostojniejszej Dziewicy i Pani, Królowej świata i Królowej naszej (...) wykonany dziwnym i rzadkim sposobem malowania (...) o przeładnym wyrazie twarzy, która spoglądających przenika szczególną pobożnością – jakbyś na żywą patrzył.

Całość obejmuje drewniana gotycka rama. Obraz zakrywa srebrna zasuwa z 1723 r. z alegoryczną kompozycją odnoszącą się do Niepokalanego Poczęcia NMP. Zasuwę otacza bordiura z 1763 r., będąca fundacją rodziny Działyńskich.

Pierwsze, legendarne wzmianki o ozdobach obrazu, dotyczące jego oprawy w II poł. XIV w. lub wcześniej, zapisane są w najstarszym dokumencie dot. dziejów obrazu Translatio tabule Beatae Mariae Virginis quam Sanctus Lucas depinxit propriis manibus ("Przeniesienie obrazu Błogosławionej Maryi Dziewicy, który własnymi rękami wymalował św. Łukasz", ok. 1454 r.).

Legenda

Według tradycji, Obraz Jasnogórskiej Pani miał malować św. Łukasz Ewangelista na desce ze stołu używanego przez Świętą Rodzinę w Nazarecie. W rękopisie Translatio tabule zanotowano:

Autorem obrazu jest św. Łukasz Ewangelista. Na prośbę wiernych wymalował wizerunek Maryi z Dzieciątkiem na blacie stołu, przy którym siadywała. Cesarz Konstantyn kazał przenieść obraz z Jerozolimy do Konstantynopola i umieścić w świątyni. Tam obraz zasłynął cudami. Urzeczony cudownym obrazem książę ruski Lew, pozostający w służbie cesarza, uprosił Konstantyna o darowanie mu obrazu, który też przeniósł do swojego księstwa i kazał go bogato ozdobić. Obraz znowu zasłynął cudami. W czasie wojny prowadzonej na Rusi przez Ludwika Węgierskiego obraz ukryto w zamku bełskim. Po poddaniu się zamku Ludwikowi, namiestnik króla, książę Władysław Opolczyk zajął obraz. W czasie oblegania zamku przez Litwinów i Tatarów strzała wpadła do zamku i ugodziła w prawą stronę wizerunku. Wtedy nieprzyjaciół otoczyła mgła, która przeraziła wrogów. Książę wypadł na nich z wojskiem i ich rozgromił. Kiedy chciał wywieźć obraz do swojego księstwa, mimo dużej liczby koni obraz nie ruszał z miejsca. Wtedy książę uczynił ślub, że wystawi kościół i klasztor tam, gdzie umieści obraz. Wtedy konie lekko ruszyły i zawiozły obraz na Jasną Górę. Tam umieścił go w kaplicy kościoła, gdzie obraz ponownie zajaśniał cudami.

W informacjach o historii Obrazu jest podawane, że w IV w. św. Helena - matka cesarza Konstantyna Wielkiego, przywiozła Obraz z Jerozolimy do Konstantynopola. Co prawda, podaje się, że już w stolicy Bizancjum Obraz był otaczany czcią i uznawany za cudowny, ale zastanawia, że pomimo domniemanej czci Obraz w IX lub X w. został podarowany księciu ruskiemu Lwowi, będącemu na służbie cesarskiej - i tak trafił na Ruś Halicką.

Inne przekazy, na podstawie analizy wizerunku, który wykazuje duże podobieństwo do obrazów, jakie mnisi bazyliańscy malowali na Krecie, sugerują, że obraz mógł pochodzić z X w. i stamtąd mógł przewędrować do Konstantynopola.

W X w. Obraz znalazł się na zamku w Bełzie na Rusi Halickiej, być może dlatego, aby ukryć go tam przed najeżdżającymi te tereny Tatarami. Mimo to, podczas jednego z oblężeń zamku bełskiego strzała tatarska miała uszkodzić Obraz w okolicy szyi Matki Bożej.

Do 1980 r. na rewersie wizerunku znajdowało się malowidło, tzw. zaplecek. Malowidło przedstawia dzieje jasnogórskiego Obrazu, a jego autorem jest najprawdopodobniej o. Izydor Krasuski, przeor Jasnej Góry w 1696 r., który parał się też malarstwem. Wskazuje na niego pozostawiony podpis: I.K. Indignus Servus Pinxit, gdzie nazywa siebie niegodnym sługą. Prawdopodobnie malowidło zostało przytwierdzone do Obrazu w 1682 r., z okazji jubileuszu 300-lecia Jasnej Góry. Po 1980 r. "zaplecek" poddano konserwacji i umieszczono jako osobne dzieło na specjalnym drewnianym podobraziu.

W centralnym miejscu znajduje się łacińska inskrypcja, która jest kluczem do czytania całego dzieła. Napis głosi: MENSA MARIANA POTISSIMA DOMUS NAZARAEAE SVPELLEX, co w tłumaczeniu brzmi: "Stół Maryjny, najprzedniejszy przedmiot Domu w Nazarecie". Nawiązuje to do legendy o Ewangeliście Łukaszu. Dalej mamy na "zaplecku" cztery kartusze przedstawiające dzieje cudownego obrazu w Jerozolimie i Konstantynopolu oraz na Rusi i Jasnej Górze oraz cztery weduty, czyli panoramy miast umieszczone na bordiurze: Kraków - ocalony od Turków w 1672 r., Toruń - odzyskany w rąk Szwedów oraz inne cudowne interwencje Maryi aż do obrony Jasnej Góry w 1655 r.

Jasnogórski klasztor

Od października 1372 r. Władysław, książę Opola, w imieniu króla Ludwika Węgierskiego sprawował rządy na Rusi. Książę, obawiając się Tatarów, postanowił przewieźć Obraz do Opola na Śląsk. Znów, według legendarnych przekazów, kiedy w drodze zatrzymał się na krótki odpoczynek w Częstochowie, opodal kościółka na Jasnej Górze, Matka Boża miała mu objawić, że chce tutaj pozostać. Opolczyk pozostawił Obraz na Jasnej Górze, oddając go pod opiekę Ojcom Paulinom, sprowadzonym z węgierskiego sanktuarium maryjnego w Márianosztra w 1382 r.

Długosz podaje treść aktu przekazania kościoła pw. NMP przez ówczesnego proboszcza Henryka Biela na rzecz o. Jerzego - przeora klasztoru św. Wawrzyńca k. Budy na Węgrzech, pod datą 22 czerwca 1382 r. Pod datą 9 sierpnia tego roku zanotowano fakt założenia klasztoru paulinów przy kościele NMP na górze Starej Częstochowy i nadania uposażenia dla zakonników przez księcia Władysława. Ciekawe, że w dokumencie tym, w którym książę podkreślił, że jest to klasztor Najśw. Maryi Panny, założony na Jej cześć, nie ma wzmianki o Obrazie Matki Bożej (a nazwa Jasna Góra pojawia się w dokumentach po raz pierwszy w 1388 r.).

O fakcie znalezienia Obrazu Matki Bożej na Rusi i podarowaniu go przez Opolczyka paulinom zaświadcza Jan Długosz i autor dzieła Translatio tabulae. Piotr Rysinius w Historia pulchna... z 1523 r. przekazanie Obrazu przenosi na 31 sierpnia 1384 r.

24 lutego 1393 r. książę potwierdził akt darowizn przez swoich pełnomocników, Spytka z Melsztyna i Jana Tarnowskiego z Sandomierza.

Charakterystyczny w swej treści dokument z 30 października 1388 r. zdaje się wskazywać na rozwijający się już wówczas na Jasnej Górze ośrodek kultu maryjnego. Od lipca 1425 r. Jasna Góra występuje jako miejsce odpustowe, tzn. obdarzone odpustami, które pod określonymi warunkami mogli zyskiwać przybywający pielgrzymi.

Historyk Jan Długosz pisał:

Z całej Polski i krajów sąsiednich, mianowicie: Śląska, Moraw, Prus i Węgier, na uroczystość Maryi Świętej - której rzadki i nabożny obraz w tym miejscu się znajduje - zbiegał się lud pobożny dla zdumiewających cudów, jakie za przyczyną naszej Pani i Orędowniczki tu się dokonały.

W 1931 r., na skutek starań generała paulinów Piotra Markiewicza, watykańska Kongregacja Obrzędów ustanowiła święto Matki Bożej Częstochowskiej, które jest obchodzone 26 sierpnia.

Dzieje Ikony

Także sam Obraz dość szybko musiał zyskać dużą cześć wśród pobożnych pątników, którzy w podziękowaniu za otrzymane łaski zostawiali na Jasnej Górze swoje wota. Może dlatego na Wielkanoc 1430 r. złodzieje - sądząc, że w klasztorze może znajdować się sporo kosztowności - nie znajdując ich w klasztorze, odarli Cudowny Obraz ze złota i klejnotów, a sam Obraz uszkodzili i uderzyli szablą twarz Matki Bożej, być może dlatego, by podejrzenie dokonanego rabunku padło na husytów, nie uznających kultu maryjnego. Jak przekazuje tradycja, uszkodzony Obraz miał być odnaleziony w miejscu, gdzie dziś stoi kościół św. Barbary, niedaleko Jasnej Góry. Paulini przywieźli zniszczony Obraz do Krakowa, na dwór Władysława Jagiełły i św. Jadwigi - fundatorów najstarszej części kaplicy Matki Bożej na Jasnej Górze.

Obraz Jasnogórski był tak zniszczony, że zdecydowano się na dotychczasową deskę - uznaną za relikwię - nałożyć nowe płótna i przemalować wizerunek według rysunku widocznego na zniszczonych płótnach, których kawałki pozostawiono pod płótnami nowymi. Prace konserwacyjne trwały 4 lata. Obraz został ponownie "ozdobiony złotem i srebrem". Z tego czasu pochodzą gotyckie grawerowane blachy wraz z nimbami, wypełniające tło w tradycyjny, rusko-bizantyński sposób, przypisywane Janowi Polakowi vel Polskiemu - złotnikowi krakowskiemu. Cięcia na twarzy namalowano na pamiątkę zbezczeszczenia. Na płaszczu Maryi domalowano lilie andegaweńskie, nawiązujące do herbu andegaweńskiego króla Węgier Ludwika. Prawdopodobnie dodano także do rąk Dzieciątka książkę.

Księgi klasztoru częstochowskiego potwierdzają niezwykłe fakty, związane z cudownym obrazem. Zapisywano je skrzętnie w osobnej księdze łask. Najstarszy zachowany opis cudownego uzdrowienia pochodzi z 1402 r. O sławie jasnogórskiego obrazu świadczy również to, że już w owych czasach sporządzano jego kopie. W 1390 r. miał ją Głogówek, w 1392 - daleki Sokal, a w 1400 - Lepogłów na Chorwacji.

Wykorzystując zgromadzone kosztowności, w II połowie XVII w. hafciarz klasztorny br. Klemens Tomaszewski wykonał 4 tzw. sukienki: Imienia Jezus, Pelikana, Ducha Świętego oraz Imienia Marii. W latach 1719-1722 o. Konstanty Moszyński - przeor jasnogórski i prowincjał paulinów, wykonał kolejne. Kompozycję klejnotów na sukienkach, dodając nowe wota, zmienił br. Jan Makary Sztyftowski - złotnik jasnogórski. Te same sukienki opisane są w inwentarzu skarbca z 1731 r. i w następnych jako Diamentowa, Perłowa, Rubinowa i Łańcuszkowa, kilkakrotnie przerabiane. Są one jeszcze wymienione w inwentarzu z 1819 r. Sukienka Łańcuszkowa została zabrana do Warszawy w 1831 r. na cele Powstania Listopadowego, Perłowa została skradziona w 1909 r. wraz z koronami od papieża Klemensa XI przez - jak się domniemuje - oficerów carskich stacjonujących na Jasnej Górze; Diamentowa i Rubinowa są zachowane (w częściowo zmienionym układzie) jako zespoły zabytkowych klejnotów, uzupełnione nowszymi darami. Aktualnie jest dziesięć sukienek: brylantowa (zwana też diamentową, XVII w.), wierności (zwana też rubinową, XVII w.), koralowa (1910 r.), milenijna (zwana też sukienką tysiąclecia - wykonana w związku z uroczystościami Millenium - Tysiąclecia Chrztu Polski, 1966), koralowa (zwana też koralowo-perłowo-biżuteryjną, 1969 r.), sześćsetlecia, (zwana też koralowo-perłową, 1981 r.), sześćsetlecia (zwana też złotą, 1982 r.), bursztynowo-brylantowa, zwana też sukienką zawierzenia Totus Tuus (2005 r.), wdzięczności i miłości, cierpienia i nadziei narodu polskiego, (2010 r.), perłowa (2018 r.).

Obraz jasnogórski był kilka razy odnawiany. W 1705 r.  br. Makary Szybkowski, przy okazji konserwacji Obrazu, przemalował olejnymi farbami płaszcz i suknię Maryi i Dzieciątka; do płaszcza Maryi wbił 28 mosiężnych gwiazdek. Usunął je dopiero prof. Jan Rutkowski, kiedy w latach 1925-1926 podczas gruntownej konserwacji prowadził badania naukowe nad Obrazem. Usunął także olejne farby, nałożone w latach późniejszych, oraz sadze z twarzy Matki Bożej i Pana Jezusa. Usunął ślady gwoździ, które były przybite do deski celem umocnienia sukienek srebrno-złotych. Oczyszczono deski od robactwa i ubytków powstałych na skutek próchnienia. Oczyszczono także i zabezpieczono ramy obrazu. W latach II wojny światowej (1939-1945) obraz znajdował się w ukryciu. Dlatego wymagał kolejnej renowacji. Dzieła dokonał konserwator R. Kozłowski.

Obrona Jasnej Góry

Jasna Góra i znajdujący się tam Cudowny Obraz są znane z obrony klasztoru-twierdzy w 1655 r., barwnie opisanej przez Henryka Sienkiewicza w powieści Potop. Jak faktycznie przebiegało oblężenie twierdzy jasnogórskiej?

Wojna polsko-szwedzka, zwana "potopem szwedzkim", rozpoczęła się 19 lipca 1655 r. wkroczeniem wojsk szwedzkich do Polski. W klasztorze paulinów na Jasnej Górze przygotowania do obrony trwały już od sierpnia, gromadzono zapasy, broń i artylerię.

Na przełomie października i listopada przeor jasnogórski o. Augustyn Kordecki prowadził negocjacje ze Szwedami. W tym czasie, w nocy z 7/8 listopada, Obraz Jasnogórski został wywieziony do Lublińca, a 8 listopada do klasztoru paulinów w Mochowie k. Głogówka (na Jasną Górę Obraz powrócił na Wielkanoc, 16 kwietnia 1656 r., inne źródła podają, że Obraz wrócił do klasztoru 1 lipca 1656 r.).

Po nieudanej próbie siłowego wtargnięcia do twierdzy, 8 listopada, niewielkiego oddziału pod wodzą hrabiego Jana Wejharda Wrzesowicza, 18 listopada pod jasnogórską twierdzą znalazło się 2 tys. wojsk szwedzkich pod wodzą Burcharda Müllera von der Lühnena i rozpoczęło się oblężenie. O. Kordecki miał do dyspozycji 160 żołnierzy i 70 zakonników. Obroną klasztoru dowodzili Stefan Zamojski i Piotr Czarnecki. 10 grudnia pod mury klasztoru dotarła artyleria ciężka, której jednak szybko skończyła się amunicja. Co ciekawe, w trakcie trwającego 48 dni oblężenia, obie strony strzelały do siebie jedynie przez 12 dni. Reszta czasu minęła na rokowaniach.

Szwedzi nie przeprowadzili ani jednego szturmu generalnego na Jasną Górę. Próbowali natomiast wysadzić mury klasztoru, ale 20 grudnia górnicy drążący tuneli zostali zabici przez obrońców, a dwa największe działa zagwożdżone podczas wypadu załogi za mury klasztoru.

Król szwedzki Karol X Gustaw widząc, że przeciągające się oblężenie przynosi szkody wizerunkowe, wydał rozkaz siłom dowodzonym przez Müllera wymaszerowania do Prus i wspomożenia tamtejszych działań oblężniczych. 27 grudnia Szwedzi wycofali się spod Jasnej Góry. Usiłowali jeszcze trzykrotnie zdobyć twierdzę, 24 i 28 lutego, a potem 9 kwietnia 1656 r., ale również bezskutecznie.

Koronacje

Pierwsza koronacja Obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej odbyła się 8 września 1717 r. Korony ofiarował król August II Mocny. Była to pierwsza, dokonana poza Rzymem i Italią, koronacja cudownego obrazu Matki Bożej i była dopełnieniem ślubów lwowskich króla Jana Kazimierza. W sposób liturgiczny usankcjonowano wtedy akt mający znaczenie polityczne. Maryja stała się faktyczną i pełnoprawną Królową Polski.

Decyzję o koronacji podjął papież Klemens XI, który ofiarował drogocenne korony. Nuncjusz apostolski Hieronim Griemaldi obowiązek koronacji powierzył biskupowi chełmskiemu Krzysztofowi Szembekowi.

Koronacja odbiła się szerokim echem w całej Polsce. Nadawano kościołom wezwanie Królowej Polski, zakładano bractwa, m.in. Bractwo Koronacji Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej (1718) i Bractwo Maryi Królowej Polski (1728). W ślad za jasnogórską koronacją nastąpiły inne wydarzenia, które przyczyniły się do umocnienia w narodzie polskim świadomości, że Maryja jest jego Królową.

Od 1817 r. zaczęto obchodzić uroczyście rocznicę koronacji. W nocy z 22 na 23 października 1909 r. kapłan zakonny Macoch ukradł korony z obrazu Matki Bożej, perłową sukienkę i inne kosztowności, po czym zamordował wspólnika. Skazano go na dożywotnie więzienie. Papież św. Pius X ofiarował nowe korony. Rekoronacja odbyła się 22 maja 1910 r.

Najbardziej znana i uroczysta koronacja obrazu odbyła się w 1966 r. w ramach obchodu Tysiąclecia Chrztu Polski. Dokonał jej Prymas Tysiąclecia, bł. Stefan Wyszyński.

Śluby Jasnogórskie

W 1957 r. na apel prymasa bł. Stefana Wyszyńskiego i uchwałą Episkopatu Polskiego Polska rozpoczęła Wielką Nowennę, aby przygotować cały naród do obchodów tysiąclecia przyjęcia Chrztu przez Mieszka I (966-1966). Równocześnie zarządzono peregrynację kopii cudownego obrazu Matki Bożej Częstochowskiej po wszystkich diecezjach i parafiach. Peregrynacja rozpoczęła się 26 sierpnia 1957 r. w arch. warszawskiej. Rok wcześniej, 26 sierpnia 1956 r. - w 300 lat od ślubów króla Jana Kazimierza, złożonych przed obrazem Matki Bożej Łaskawej we Lwowie 1 kwietnia 1656 r. - Episkopat Polski pod nieobecność uwięzionego Prymasa Wyszyńskiego w obecności około miliona wiernych odnowił uroczyście te ślubowania. 5 maja 1957 r. odnowienie tych ślubów odbyło się we wszystkich kościołach polskich. Śluby króla Jana Kazimierza były jego osobistym zobowiązaniem, śluby jasnogórskie zaś stały się zobowiązaniem całego narodu polskiego jako program chrześcijańskiego życia, wytyczony przez Wielką Nowennę przed Tysiącleciem Chrztu Polski.

Duchowa stolica Polski

Jasnogórski Obraz zasłynął licznymi cudami, które rozsławiły częstochowskie sanktuarium maryjne i sprawiły, że na Jasną Górę przybywają pielgrzymi z całej Polski i z całego świata. Znakiem wiary pielgrzymów są liczne wota ofiarowane Matce Bożej jako wyraz wdzięczności za otrzymane łaski, przeważnie odzyskanego zdrowia.

W stronę Jasnogórskiej Pani z ufnością i nadzieją zwracają się Polacy w chwilach trudnych i tragicznych, które przeżywała Ojczyzna. Na Jasnej Górze wielokrotnie modlili się polscy królowie i książęta, m.in. Kazimierz Jagiellończyk (1448 i 1472), św. Kazimierz królewicz (1472), Zygmunt I Stary (1510 i 1514), Stefan Batory (1581), Zygmunt III Waza (1616, 1620, 1630), Władysław IV (1621, 1633, 1638, 1642, 1644, 1646), Jan Kazimierz (1649, 1656, 1658, 1661), Michał Korybut Wiśniowiecki (1669, 1670), Jan III Sobieski (1676, 1683), August II Sas (1704), August III Sas (1734). Składali oni Matce Bożej swe dary w postaci regaliów, np. Zygmunt II August ofiarował królewskie berło, Władysław IV w 1648 r. dwie korony na głowę Maryi i Dzieciątka, a wreszcie August II Sas w 1717 r. złotą, wysadzaną diamentami koronę, którą umieszczono nad Obrazem. Te prywatne formy osobistego oddania się Maryi, jak również powierzenie Jej w opiekę całego państwa znalazły swoje rozwinięcie w ślubach króla Jana Kazimierza złożonych w katedrze lwowskiej 1 kwietnia 1656 r. Ślubowanie lwowskie można uważać za oficjalne ustanowienie Maryi Królową Polski, a ponieważ złożono je w związku ze zwycięską obroną Jasnej Góry, dlatego tytuł Królowej Polski jeszcze bardziej przylgnął do Wizerunku Jasnogórskiego. Akt ten już wtedy został usankcjonowany przez nuncjusza Piotra Vidoniego, który podczas uroczystości trzykrotnie zaintonował wezwanie: Regina Regni Poloniae.

Wyraźnym znakiem ukazującym Jasna Górę jako duchową stolicą Polski stała się modlitwa praktykowana wieczorem o godz. 21, nazywana Apelem Jasnogórskim. Ta praktyka wywodzi się ze zwyczaju, propagowanym tuż po II wojnie światowej, by wieczorem łączyć się duchowo z Maryją jako Królową i Matką "w jedno ognisko rodzinne (...), by zdać raport dzienny ze swego postępowania" (Leon Cieślak SAC, 1946 r.) i jak w kończącym się dniu pełnili wolę Bożą. Taki "raport" jest stawaniem przed obliczem Maryi, aby rozliczyć się ze swego życia, z przeżytego dnia i ze spełnienia swych zobowiązań przed Nią jako Królową Narodu polskiego. Mocny impuls dla apelu jako wieczornego nabożeństwa maryjnego dały Jasnogórskie Śluby Narodu, złożone 26 sierpnia 1956 r., zawierające program religijno-moralnej odnowy życia narodowego. Wtedy to z Jasnej Góry popłynęło zaproszenie, by codziennie o godz. 21 wypowiadać słowa apelu: "Królowo Polski! Jestem przy Tobie! Pamiętam! Czuwam!". Odtąd apel jasnogórski stał się modlitwą wieczorną w intencji Narodu.

Na Jasna Górę jako duchową stolicę Polski wielokrotnie w swym nauczaniu wskazywał papież św. Jan Paweł II.

Proszę Cię, Matko Jasnogórska, Królowo Polski, abyś cały mój Naród ogarnęła Twoim macierzyńskim sercem. Dodawaj mu odwagi i siły ducha, aby mógł sprostać wielkiej odpowiedzialności, jaka przed nim stoi.

— św. Jan Paweł II, czerwiec 1999 r., Jasna Góra

Oprac. Piotr M. Lenart OFMConv, Fundacja Niepokalanej

Źródła:

• Cudowny Obraz Matki Bożej - jasnagora.pl/pl/o-sanktuarium/historia-cudownego-obrazu [2022-08-26].
• 26 sierpnia. Najświętsza Maryja Panna Częstochowska - brewiarz.pl/czytelnia/swieci/08-26a.php3 [2022-08-26].
• NMP Częstochowska - kosciol.wiara.pl/doc/490228.NMP-Czestochowska [2022-08-26].
• Jasna Góra - zespół klasztoru oo. Paulinów - zabytek.pl/pl/obiekty/czestochowa-jasna-gora-zespol-klasztoru-oo-paulinow [2022-08-29].
• Przekazanie paulinom z Jasnej Góry obrazu Matki Bożej przez Władysława Opolczyka - muzhp.pl/pl/e/40/przekazanie-paulinom-z-jasnej-gory-obrazu-matki-bozej-przez-wladyslawa-opolczyka [2022-08-28].
• …jakbyś na żywą patrzył - archidiecezja.pl/jakbys-na-zywa-patrzyl [2022-08-26].
• Wizerunek Pani Jasnogórskiej jest tak bardzo "swój", że czujemy się przy nim jak w domu. Poznaj symbolikę ikony - pl.aleteia.org/2020/08/26/wizerunek-pani-jasnogorskiej-jest-tak-bardzo-swoj-ze-czujemy-sie-przy-nim-jak-w-domu-poznaj-symbolike-ikony [2022-08-27].
• K. Szafraniec OSPE, Sześćsetlecie Jasnej Góry 1382-1982, Collectanea Theologica 48/2, s. 79-96 (bazhum.muzhp.pl)
• J. Płatek OSPPE, Jasnogórski apel - jego początki, rozwój i rycerski charakter, w: Rycerze Jasnogórskiej Bogarodzicy. Etos Jasnej Góry - rycerska tradycja i posłanie. Praca zbiorowa pod red. A. Napiórkowskiego, paulina, Częstochowa-Jasna Góra 2001.
• Obrona Jasnej Góry - propatriae.pl/blog/blog-2/obrona-jasnej-gory [2022-08-26].
• Oblężenie Jasnej Góry. Ile prawdy jest w legendzie? - historia.dorzeczy.pl/228367/oblezenie-jasnej-gory-ile-prawdy-jest-w-legendzie.html [2022-08-26].
• Obrona Jasnej Góry podczas potopu szwedzkiego. Jak wyglądała naprawdę? - wielkahistoria.pl/obrona-jasnej-gory-podczas-potopu-szwedzkiego-jak-wygladala-naprawde [2022-08-26].
• Oblężenie Jasnej Góry - pl.wikipedia.org/wiki/Oblężenie_Jasnej_Góry [2022-08-26].
• Historia klasztoru paulinów w Mochowie - mochowpauliny.pl/klasztor [2022-08-28].
• Lubliniec i Jasnogórski Klasztor - historialubliniec.slask.pl/index.php/lubliniec-i-jasnogorski-klaszor [2022-08-28].
• Organizacja zakonu: urząd generała zakonu, tworzenie się prowincji w XIV-XVI w. - jasnagora.com/prasa/opracowania [2022-08-29].